Onze reizen - Paro
Woensdag 27 februari 2013
Via de Haa vallei rijden we vandaag naar Paro, de laatste stop voor ons in Bhutan alweer! De lus die we maken is ongeveer 75 km waar we zo’n 3 tot 4 uur over zullen doen ware het niet dat we te maken krijgen met het asfalteren der weg door Indiërs en die zetten gewoon alles stil in de brandende zon.
We kunnen ons er niet meer druk over maken na 6 weken Azië… De Haa vallei is de meest westelijke vallei van Bhutan en wordt omschreven als werkelijk prachtig. We denken dat we gewoon in het verkeerde seizoen hier zijn want als alles groen is en bloeit zal het inderdaad geweldig zijn. Nu is het nogal saai en het hoogtepunt zijn de 3 heuvels ongeveer 5 km voor Haa die als heilig worden gezien door de lokale bevolking. Ze worden aanbeden als een verschijning van de guru geflankeerd door de god of wisdom Chana Dorji en de god of compassion Chenrize. De inwoners hebben ze hard nodig want Appchundu, de lokale god in de Haa vallei is erg machtig en eist veel offers. We bezoeken de witte (karpo) en de zwarte (nakpo) tempel in Katsho maar hebben ondertussen zo veel moois gezien dat we er niet voor kunnen warm lopen. Bovendien is het in de relatief zeer kleine witte tempel ook nog eens een bende want ze hebben net een festival gehad en zijn wat aan het opruimen. Beide tempels zijn gebouwd door Shabdrung; de zwarte tempel op de plaats waar een zwarte vogel verscheen en de witte waar…juist, een witte vogel verscheen.
Opvallend in Haa zelf is de opbouw van de ramen, 3 lagen. Er worden hier veel aardappels verbouwd die voornamelijk aan India worden verkocht en appels geteeld. De bevolking bestaat uit nomaden en houden yaks voor de verscheidenheid aan producten die hij oplevert. Rond Nago vindt men de magical mushroom die aan zeer hoge prijzen verkocht wordt aan Chinezen. Tibetanen liggen hierdoor ook op de loer. Terwijl in Bhutan per familie slechts 3 personen per familie mogen zoeken komen gewapende Tibetanen de grens over en deinzen er niet voor terug Bhutanezen te vermoorden voor deze paddenstoel en deze naar Tibet te smokkelen. Volgens Nima zal altijd onderzocht worden waarom een Bhutanees niet terugkomt van zoektocht… de Tibetanen jagen tevens op het musk deer voor de medicinale kracht van zijn geslachtsdelen. Deze worden afgesneden en de rest van het dier verstopt in een rivier of verbrand. In grensplaatsen zijn nu forest officers aangesteld die versterkt door het leger controles uitvoeren.
Via de Chelila Pass(3810m) is de route gepland naar Paro maar vanwege de sneeuw is deze gevaarlijk en niet aan te bevelen…dus na een lunch in een lokaal restaurantje gaan we grotendeels dezelfde weg terug…een beetje het gevoel hebben de hele dag in de auto te zitten voor niks (of toch niet veel). Ook de Dobji Dzong uit 1627 blijkt niet een bezoek waard. Hij heeft de bijnaam de dzong van de 6 gouverneurs aangezien het de gevangenis was voor 6 gouverneurs die gefraudeerd hadden. Daarna is het een kloosterschool geworden en is de gevangenis naar Thimpu verhuisd. Beetje teleurgesteld rijden we het oude Paro binnen, de basis van alle ‘uitbouwprojecten’ die daarop volgen. Een werkelijk zeer bumpy road leidt ons naar Naksel Boutique Hotel and Spa en daar heeft Nima voor ons een kamer geregeld waarvan we helemaal stilvallen….geloven niet dat deze in het budget zat…
en dan heb je de badkamer en het rondom uitzicht nog niet eens gezien! De berg op de foto is de Mount Jumolhari, “Mountain of Goddess van 7329m! ’s Avonds buffet waarbij ‘het lekkers’ koud staat te zijn tussen de comforts…door de fles wijn van de baas denken we dat er een beetje in paniek wordt gereageerd als Bram antwoord dat hij het eten niet lekker vindt omdat het koud is. Speciaal voor ons een schotel warm opgediend…
Donderdag 28 februari 2013
Vandaag bijtijds aan het ontbijt want de grote bezienswaardigheid van Bhutan staat op het programma op deze laatste dag, Taktshang Monastry oftewel Tiger’s Nest! Het ligt op een steile rots op 3141 meter en is een van de meest belangrijke pelgrimsoorden van Bhutan.
(het witte bouwwerk ongeveer recht boven Nima’s linkerschouder met links ervan de ‘kloof’ met waterval die overbrugd moet worden)
Aan de voet van de berg kopen we een gebedsvlagslinger om te ´hosten´ op deze heilige berg. De mantra´s van de verschillende vlaggen worden nu hier verspreid door de wind en zegenen diegene wiens naam is vernoemd…een vlag voor pap en mam, Frits en Inge, Niels, Jessica en Alexander, Lars, Barbara en Michiel en natuurlijk eentje voor onszelf!
De legende verhaalt over de grote heilige Padma Smabhava, bekend als de twee Boeddha van Bhutan, die hier op een vliegende tijgerin (Yeshe Tsogyel, zijn favoriete begeleidster) aankwam om de demonen te bestrijden die de verspreiding van het boeddhisme probeerden tegen te houden. De grot waar hij 3 maanden mediteerde in de 8e eeuw is nog steeds te zien onder de hoofdtempel, evenals de rustplaats van de tijgerin. In 1998 werden grote delen van het klooster verwoest door een brand ontstaan door 1 boterlamp maar de grot bleef op wonderbaarlijke wijze vrijwel onbeschadigd. Er zijn 9 heilige plaatsen op deze berg, Ney. Het is een hele klim, in totaal staat heen en terug zo’n 6 uur op de teller. En de zon schijnt genadeloos. Thuis blijken we afgevallen te zijn en dat had Nima al voorspeld tijdens de klim!
Onderweg is een theehuis (2900m) en daar aangekomen besluit Bram hier op ons te blijven wachten. Hij voelde zich vannacht niet lekker en de combinatie van steilheid en ijlte van de lucht staan hem niet echt aan. Gelukkig heeft hij zijn boek mee en gaat lekker in de zon zitten lezen.
Het theehuis ligt in het midden, links ervan bij de rook is ons beginpunt en op het terras zit Bram aan tafel (in het grijs) te lezen.
Nima en ik beginnen aan de klim en we maken verschillende stops tot we de trap bereiken.
‘Ach, nog maar 270 treden’ zegt Nima…maar ja, dat is naar beneden en aan de andere kant van de waterval gaan er weer net zoveel omhoog! Naast de waterval bevindt zich de grot Yeshitshojyal waar ook 3 maanden gemediteerd zou zijn.
Bhutan is niet het land van bruggen bouwen en naar zo’n heiligdom zou bijna heiligschennis zijn en het lijden van pelgrims onderweg te veel verzachten. Dus niet zeuren en door klauteren (later refereer ik aan mijn chiropractor eens wat te toen aan mijn Himalaya knieën na deze klim!).
Voor eventuele volgers…je kan het eerste stuk ook op een muilezel doen, tot even na het theehuis…kost 600 roepies.
...halverwege
Maar uiteindelijk halen we het natuurlijk toch en kunnen op adem komen tijdens het bekijken van de 3 tempels waar uiteraard niet gefotografeerd mag worden. In de eerste tempel, God of Life temple staan 5 beelden : God of Dagger (2 verschijningen) Godin van leven Tshepamey, Guru Rinpoche, Chanadordji (guru in agressieve vorm). In de tweede Guru Sunjgonma, talking stupa uit Nepal en de derde tempel is het tantric centrum met een luik in de vloer waaronder de tantric master 3 maanden gemediteerd heeft.
En dan de lange weg terug om Bram op te pikken, te lunchen in het theehuis en samen helemaal weer af te dalen.
Terug richting Paro bezoeken we de Drugyel Dzong, een belangrijk fort in de geschiedenis van waaruit veel Tibetaanse invasies zijn neergeslagen. Er heeft brand gewoed een de regering heeft besloten het niet te restaureren maar als monument te behouden.
We pezen naar de Paro Rinpung Dzong (waar ook de film little Bhudda is opgenomen) voor een vluchtig bezoek want hij gaat om 4 uur dicht. Mooi gelegen aan het water met een prachtige houten brug. Het is tegenwoordig een administratief centrum naar een kloosterschool. De tempel is alleen aan de Future Bhudda gewijd. Ik moet natuurlijk nog wel even een heeel bijzonder stukje bamboe kopen van de jonge monniken om bij te dragen aan hun scholing.
We sluiten Paro af met de Dungtse Lhakhang tempel gebouwd in de vorm van een chorten (3 lagen voor body-mind-speach) met een van de meest mooie muurschilderingen van het land karakteristiek voor de Drukpa Kagyu school. Er is geen verlichting dus het wordt bekijken met de zaklamp.
We sluiten onze geweldige reis door Bhutan, met grote dank aan Nima en Ganesh, met symboliek, vriendschap en elementen voor een lang en gelukkig leven!
Vrijdag 1 maart 2013
Na een laatste Bhutanese bodymassage op de slechte weg in het donker vliegen we om 7 uur ’s morgens met Druk Air over de Himalaya naar Kathmandu, een prachtige vlucht mede door het heldere weer!
Nog twee nachten in Kathmandu om op zondag 3 maart om 4 uur ’s morgens te landen in Amsterdam!