Zondag 26 januari 2014 :
Om 7 uur door het licht uit bed gejaagd en na een douche meteen naar de receptie voor een andere kamer...op de eerste verdieping, uit de zon en met openslaande deur naar ruim balkon. Ruikt alleen naar putlucht en de enige leeslamp doet het niet...wordt allemaal voor gezorgd...zeggen ze...
Om 9 uur staat Abebe voor de deur met nog een Abebe als gids, die een zeer aimabele en kundige gids blijkt te zijn. Alhoewel lichtelijk gebroken kijken we erg uit naar deze dag en hopen alleen maar dat we niet overspoeld worden door toeristen. Het is vandaag Sint George dag met natuurlijk weer verschillende ceremonies.
Lalibela, voorheen Roha, staat voor honingeter, voor de bijen die rond de wieg van koning Lalibela zwermden en zijn soevereiniteit erkenden. Zijn moeder had een voorspelling gedaan dat hij koning zou worden en zijn broer probeerde dat te voorkomen door hem naar Jeruzalem te sturen. 25 later kwam hij terug met het voornemen een 'nieuw' Jeruzalem te bouwen. Hij was (9e van de 11) koning van Ethiopië tijdens de Zagwe dynastie in de 13e eeuw en werd door de kerk heilig verklaard. Buiten de kerken hier heeft hij nog veel meer gebouwd in het land.
Alle elf kerken (4 monolitisch, de rest semi-monolithisch) zijn vanaf boven naar beneden uit de rotsen uitgehouwen onder grondniveau, zijn uniek van vorm, omvang en uitvoering en sommige zijn uitgebreid versierd. Ze worden omgeven door binnenplaatsen en geulen of tunnels die onderling verbonden zijn en je in dit doolhof blij maken dat je een gids bij je hebt. De kerken zijn snel gebouwd, volgens overlevering in 20 dagen, in 25 jaar maar men schat dat het wel eens 100 jaar geduurd kan hebben. Volgens een legende is minstens 1 kerk in 1 dag door Engelen gebouwd, Bet Ababa Libanos, voor de rest bouwden zij 's nachts verder als de tienduizenden meewerkende arbeiders sliepen.
We bezoeken eerst de noordelijke groep, het aardse Jeruzalem : Het Bet Medhane Alem (Huis van de redder van de aarde) is het grootste en hoogste monolithische gebouw ter wereld, een rechthoekige basiliek met 5 schepen.
De buitenkant wordt gesteund door 32 pilaren waarvan er door de jaren heen veel geërodeerd zijn en met stenen opnieuw opgebouwd in 1954. De oostelijke zijde is nog helemaal origineel en de kerk herbergt het bekende Lalibela-kruis, dat in 1997 is gestolen, verkocht aan een Belg die het kruis het land mee uitnam. Het is ondertussen weer terug en we zien de priester het gebruiken om gelovigen te bevrijden van ziekten en kwalen. Hij wrijft met het grote kruis over hun hele lichaam en zij kussen het kruis uit respect.
Bet Ghenettea Mariam (Huis van Maria) is waarschijnlijk het eerste gebouwd en daarmee de oudste kerk, ooit gebouwd ter herdenking van 50 nonnen die door de Romeinse overheerser zijn gedood.
De grote afdaken boven de kerken hebben absoluut zin tegen de erosie maar haalt ze helemaal uit het zonlicht waardoor er nare schaduwen op vallen fototechnisch gezien.
De binnenkant van de kerk is gebouwd als basiliek met een middenstuk en 3 schepen. De schilderijen geven verschillende momenten weer uit het leven van Jezus en Maria.
Buiten is een beetje drabberige groenige vijver waar ze met Kerst onvruchtbare vrouwen aan een touw in laten zakken om hun kinderwens uit te laten komen. Mijns inziens loop je er eerder een infectie in op...
Bet Maskal (Huis van het kruis) ligt aan de zuidkant van Bet Mariam aan dezelfde binnenplaats en is een kleine rotskerk gewijd aan het kruis van Jezus.
Ten noorden van Bet Mariam aan de binnenplaats ligt Bet Denagel (Huis van de Martelaarsmaagden) is gewijd aan de maagden die in de tijd van keizer Julien in Roha de marteldood stierven. Het plafond van het allerheiligste (niet te zien) stelt de deksel van de Ark des Verbonds voor, de 4 pilaren staan voor de 4 evangelies. Het is een vrij kleine kerk maar zoals overal staat hier ook een priester met een kruis om mensen te zegenen.
Kruip door sluip door en lastige trappetjes blijven de manier om bij de volgende kerk te komen, Bet Debre Sina, de kerk die tegelijk de ingang vormt voor Bet Golgotha. Koning Lalibela overleed op 97-jarige leeftijd in zijn privé-kapel aan de oostkant van Bet Mariam
en werd in zijn tombe in het allerheiligste van Bet Golgotha begraven. De 12 apostelen zijn levensgroot in de rots uitgehakt, 7 zijn zichtbaar en 5 bevinden zich in het allerheiligste. De kerk is niet toegankelijk voor vrouwen dus ik moet de filmbeelden afwachten die Bram heeft gemaakt. De officiële ingang tijdens ceremonies is trouwens niet via ons pad maar door de tombe van Adam.
Via die kant verlaten we deze groep en lopen langs de typische tukuls, hutten met een verdieping waar boven geleefd wordt en onder de opslag is. Tukuls kom je nog veel tegen maar deze zijn 'ontruimt' om de kerken meer ruimte te geven.
We zakken af naar de westelijke groep die de Ark van Noah symboliseert en enkel bestaat uit de Bet Ghiorghis (Huis van de heilige George/Joris...jaja, die de draak versloeg en hier met voorsprong de meest populaire heilige is en zijn bier tot nu toe het lekkerste...). Het is de best bewaarde en meest bekende kerk van Ethiopië met haar beroemde kruisvormige dak dat geheel is uitgehakt uit het omringende gesteente.
Nog niet echt aan verwering onderhevig 'draagt' deze kerk nog geen dak waardoor het er toch authentieker uitziet dan de anderen. De drie in elkaar passende Griekse kruisen met gelijke armen op het dak symboliseren de eenheid van geloof. De kerk is ruim 10 ½ meter hoog en de mooiste van Lalibela.
Volgens de legende waren alle kerken al klaar toen Sint Joris in volle wapenuitrusting op een witte hengst bij koning Lalibela verscheen en hem erop duidde dat hij vergeten was voor hem een huis te bouwen... Om half 2 is de afsluitende ceremonie van Sint Joris dag en de mensen plaatsen zich al vooraan voor deze happening met priesters over 2 uur. We stonden midden in eenzelfde ceremonie bij Timkat meerdere malen en besluiten wat te gaan eten en zodoende vanmiddag voor andere toeristen bij de zuidelijke groep te zijn.
Het restaurant/hotel Seven Olives is gebouwd door een kleindochter van Haile Selassie en behoort nu tot de orthodoxe kerk. We delen er een tibs lam en dat is meer dan genoeg. Gek, we hebben allebei nog steeds geen trek.
Met gids Abebe gaan we naar de zuidelijke groep, de weg naar de Hemel, en lopen daar inderdaad bijna continue alleen. Deze luxe hadden we niet verwacht. Wel prettig want veel kerken zijn zo klein van binnen dat je er niet aan moet denken er met zoveel tegelijk binnen te staan. Het Bet Gabriël-Rafaël (Huis van aarsengelen Gabriël en Rafaël) ziet er vanbuiten totaal niet uit als een kerk maar meer als een vesting. Rechts ervan loopt het pad naar boven naar de hemel, de weg naar de diepte, de hel, lijkt sneller gemaakt.
Volgens historici kan dit helemaal geen kerk zijn omdat de ingang niet op het westen ligt, er maar 1 deur is in plaats van de gebruikelijke 3 en er binnen geen enkel religieus symbool te zien is, nog het typische plafond met bogen. Via het eerste vertrek van Gabriël komt je in het gedeelte van Rafaël. Door een pikdonkere tunnel kunnen we lopen naar Bet Merkorios Marqorewos (Huis van Mercurios) die ongeveer 1400 jaar oud is en waar nog steeds diensten worden gehouden maar we kiezen eerst voor bovenlangs vanwaar we een mooi zicht hebben op deze kerk.
We dalen af en ook hier zijn we alleen. Doorsteken naar Bet Ammanuel (Huis van Emanuel), symbool voor het hemelse Jeruzalem.
Een grote rechthoekige kerk waar alle kenmerken van deze kerken weer sterk vertegenwoordigd zijn. We klauteren de binnenplaats uit en staande tegenover de rotswand is het werkelijk niet te zien dat hier twee kerken achter liggen.
Een smalle hoge doorgang leidt ons naar de laatste kerk, Bet Abba Libanos (Huis van de Heilige Libanos), door koning Lalibela gebouwd als cadeau voor zijn vrouw en gewijd aan de heiligste monnik van het land. Monolitisch gebouwd en toch weer anders omdat het dak nog 1 geheel is met de kerk.
Superklein van binnen en in het allerheiligste bevindt zich een bijzondere steen hoog bovenin die in het donker de priesters van licht voorzien. Abebe had er niet over verteld en als ik het hem buiten vraag moet ik terug mee naar binnen. Weer schoenen uit maar de priester wil me het toch wel laten zien en open twee gordijnen voor me. Als je het niet weet vind je de steen niet maar hij is voor mij duidelijk aanwezig.
Ik moet toch even bij alle kerken het volgende opmerken : thuis heb ik me wezenloos gezocht naar een anti-vlooienspray voor mensen omdat in elk reisverhaal gewaarschuwd wordt voor de vlooien in de tapijten in de kerken...niet eentje hebben we gevoeld of gezien!!
We zakken de Olijfberg weer af langs de souvenir verkoper die geen antwoord heeft op Hollandse onderhandelingen en we vertrekken met het kruis van Lalibela en het kruis dat we de priester in Bet Maskal (Huis van het Kruis) zagen gebruiken. Langs de weg zien we de droge Jordaan, uitgehouwen door mensen, om de gegroepeerde kerken te scheiden met een groot kruis in de droge bedding. Kan niet gebadderd worden door pelgrims op dit moment...
Water inslaan en naar het hotel waar we aan de overkant nog een handkruis en een sistrum (muziekinstrument van priesters) kopen...'niet bij de andere shops vertellen wat jullie betaald hebben hoor'...
Terug op onze nieuwe kamer doet de lamp het nog steeds niet en staat de put nog volop open. Weer komt er iemand met de verlichtende opmerking dat de lamp er alleen voor de fun hangt en niet is aangesloten. De stank komt hij zo oplossen...komt een vrouwtje met een dweil... Lang verhaal kort te maken, douche wordt afgekit, wc later ook en het blijft stinken. Plastic zakje met daarop een waterfles dan maar proberen terwijl we ondertussen lekker op ons frisse balkon zitten. Dit lijkt wel een chauffeurs kamer te zijn want onze overburen hebben hier duidelijk nog nooit toeristen gezien op het balkon. We verblijden 4 kinderen met ballonnen en genieten van het gedoe voor ons.
Zelfs soep hoeft niet voor ons en om 8 uur liggen wel al in bed, Bram roept dat hij nu koorts heeft. Ach, vandaag hebben we een geweldige dag gehad en hebben de lijven het goed gehouden! Morgen om 7 uur in de auto voor 620 km naar Awash...
